MÖ 600.YILLARDA TÜRK KAVİMLERİNDE ASKERLİK VE VATAN SEVGİSİ
ESKİ TÜRKLERDE ASKERİ YAPI 
Military Structure in Ancient Turks
Eda DURMUŞ 
Öz
Bozkırlar Orta Asya, Kuzey Asya ve Doğu Avrupa olarak bilinen coğrafi sahadan oluşmaktadır. Bu coğrafyada uzun
zaman diliminde varlıklarını hissettirmişler ve kendilerine ait bir kültür oluşturmuşlardır. Onlar atı ehlileştirip, binek
hayvanı olarak kullanmışlardır. Bundan başka maden işleyiciliği, özellikle demircilikte ileri gitmişlerdir. Atın hızı ve
demirin vurucu gücünden büyük ölçüde yararlanmışlardır. Onların kültürleri at ve demir sayesinde güç ve hız kazanmıştır.
Askeri yönden güçlü bir yapıya kavuşmuşlardır. Hem kurgan buluntuları hem de yazılı kaynaklardaki bilgiler onların
askeri gücünü açık bir şekilde ortaya koymaktadır. Onların yetiştiği çevre ve eğitimleri askeri bakımdan güçlerini ortaya
koymaktadır. Askeri kavram ve unvanlar da oldukça önemliydi. Unvanlar arasında arslan, kaplan ve kurt gibi yırtıcı
hayvan adları bulunuyordu. Yırtıcı kuşlardan kartal, doğan ve şahin adı da unvan olarak kullanılıyordu. Bozkır
kavimlerinin orduları düzenli bir yapıya sahipti. Ordu birlikleri Onlu sisteme göre oluşturulmuştu. Ordu içinde süvari,
yaya, özel ve keşif birlikleri vardı. Ordunun asıl ana unsurunu süvari birlikleri oluşturuyordu. Süvariler savaşlarda at
üzerinde en çok yay gerip ok atıyordu. Bu durumda uzaktan savaş taktiğini uygulamaktaydılar. Böyle bir savaş kendileri
için kan kaybını azaltıyordu.
Anahtar Kelimeler: Türk, süvari, at, demir, unvan, birlikler.
Abstract
Steppes consist of geographical places which are known as Central Asia, North Asia and Easteren Europe.The Steppe
tribes made their presence felt in this geography for a long time and created a culture of their own. They tamed the horse
and used it as a riding horse. Moreover, they have gone further in mining, especialy in forging. They greatly benefited from
the speed of the horse and the striking power of iron. Their cultures gained strength and speed thanks to horse and iron.
They have reached a strong military structure. Both kurgan finds and information in written sources clearly demonstrate
their military power. Their environment which they grow into and the education they got, reveals their superior military
power. Military concepts and titles were also very important. Titles included predator names such as lion, tiger and wolf.
The names of the eagle, born and hawk, which is the birds of hunter, were also used as titles. Armies of steppe tribes had a
regular structure. Army troops were formed according to the decimal system.There were cavalry, pedestrian, private and
reconnaissance troops within the army. Cavalry troops were the main element of the army. Cavalry were stretching bow
and throwing arrows while standing on their horses in the war area. In this case, they were implementing remote combat
tactics. Such a war was reducing blood loss for them.
Key Words: Turks, cavalry, horse, iron, title, troops.
Giriş
Türklerin askeri yapıları bozkırlarda oluşup gelişmiştir. Bozkır “kurakçıl otsu bitkilerden oluşan, sıcak ve
ılıman iklimlerde geniş alanlara yayılan, ağaçsız doğal bölge, step” şeklinde açıklanmaktadır (Eren, vd., 1988:
218). Step kelimesi bozkır anlamında kullanılmıştır (Mustafayev, vd., 1989: 877). Buradan “step” kelimesinin
“ot”, “çimen” anlamında kullanıldığı ve çayırlık alanları ifade ettiği anlaşılmaktadır. Bu kelime ilk kez Rusçada
görülmekle birlikte, diğer dünya dillerine de geçerek aynen kullanılmıştır. Türkçeye de girmiş olan kelime,
Türkçede “istep” şeklinde kullanılmıştır. Sonradan “boz” ve “kır” kelimelerinin bir araya gelmesinden oluşan
“bozkır”, “istep”, yani “step” kelimesinin yerine kullanılmaya başlamıştır.
Bozkırlardan anlaşılması gereken “Eurasia” olarak bilinen “Avrasya” ve “Avrasya Bozkırları”dır
(Steuerwald, 1988: 205). Coğrafi olarak Eurasia, Avrupa’nın doğu, Asya’nın orta ve kuzey kesimlerini
kaplayan, iki kıta arasında adeta üçüncü bir kıta oluşturan çok geniş bir sahadır. (Rasonyi, 1993: 1). Bu
bağlamda Orta Asya, Kuzey Asya ve Doğu Avrupa bozkırları oluşturmaktadır.
Bozkırlarda tarih öncesi dönemlerden başlamak üzere önemli tarihi gelişmeler olmuştur. Büyük Bozkır
Türk devletleri bu coğrafya üzerinde kurulmuştur. Kronolojik olarak 1. Proto Türkler, 2. İskit/Saka Devleti, 3.
Büyük Hun Devleti, 4. Gök Türk Devleti ön plana çıkmaktadır. Proto Türk dönemi için Anav, Afanesyovo,
Kelteminar, Andronovo, Karasuk, Tagar ve Taştık kültürleri dikkati çekmektedir. İskit/Saka Devleti (M.Ö. 8.
Yüzyıl- M.Ö. 2. Yüzyıl), Büyük Hun Devleti (M.Ö. 318- M.S. 216), Avrupa Hun Devleti (350- 469), Gök Türk
Devleti (552- 744) şeklinde sıralanmaktadır (Koca, 2002: 260- 265). Bu kronolojik sıralama Türklerin askeri
yapısının oluşumu ve gelişimine etki etmiştir.
Bozkırlarda birçok kayda değer gelişme “Proto Türk Dönemi” olarak kabul edilen dönemde ortaya
çıkmıştır. Arkeolojik buluntulardan hareketle Türk kültür safhaları ve bu kültürün gelişimi takip
edilebilmektedir. Başlangıçta taştan ve kemikten yapılmış buluntular görülürken, sonra bakırdan buluntular
dikkati çekmektedir. İnsanlık tarihinde görülen gelişmelere bakıldığında; taş devri ve onu takip eden maden
devri dikkati çekmektedir. Bakırın kullanılmaya başlamasıyla bakır devri, bakırla kalayın alaştırılmasıyla elde
edilen tuncun kullanımıyla tunç devri, demirin kullanılmaya başlamasıyla demir devri ya da demir çağı
tabirlerinin kullanıldığı görülmektedir. Şüphesiz demirin kullanılmaya başlamasıyla yeni bir dönemin başladığı
söylenebilir (Koca, 1990: 14- 16).
Atın ehlileştirilmesi ve atlı kültürün ortaya çıkışı doğrudan Türklerle bağlantılıdır. İnsanlık tarihinde
ulaşılan bu başarı, kavimlerin ve diğer kültürlerin gelişmesinde önemli sonuçlar doğurmuştur. Tarihi
bağlantıların gösterdiği gibi, büyük devlet esası için gerekli şartlar ancak bu sayede belirebilmiştir (Koppers,
1941: 471). Atlı kültürün Türk kültür çevresinde ortaya çıkışını büyük ölçüde arkeolojik kazılar sonucunda
ortaya çıkarılmış buluntulardan da anlamak mümkündür. Bozkırlarda görülen bir dizi yeni gelişmeler arasında 

Daha Azını Gör

Düzenle

Beğen

Yorum Yap

Paylaş

Yorumlar

Yorum yaz...