KUMYK - MORAT ADJI TURKYUR Etnisite hakkında birçok görüş var ama bunlar genellikle ön plana çıkan ve Türkler için kafa karıştırıcı olan aynı tür dallardır . İlk sığınak, isimlerinin anılmasıdır , böylece Kumik figürleri , Kumikha , Kumuk, Gumik ve Kumik figürleri onlara Kumik figürleri tarafından verilmiştir.    

                                          onlara .   tek yakma türünün adı olan Süd-Türkçe idi (çeviri lugat Hushai -Türkçe, III 339). Eh , en azından kendimi anlatmadan inmedim her şeyden önce . _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Bu bölgedeki en yüksek Hazar Denizi                                             yıl sahil boyunca kuzeybatıdan     deniz . Elbette bunlardan bazıları Sovyet döneminde Çeçenya , Kuzey Osetya , İran ve Suriye gibi Türk kuşağına geldi . Dağıstan'da Mahaçkale'den başlayarak Temurhan - Şura, İzberbaş , Kaspiysk, Kızılyurt , Kızılyurt , Hasavyurt gibi bir kum kasabasında yaşayan 251.000 kişi var .                                       Dağıstan'ın ( 1996 ) Temurkhan , kişi yaşıyor .        - яҡынса 100 000 кеше.

Кавказ тарихы менән буталған тарих кумык этник төркөмдәр күп булды. VII Милади. Xii быуатта, дәүләт сиге каспий төбәгенең ҡала, Кумык ҡушылыуы һөҙөмтәһендә барлыҡҡа Уғыҙ-Ҡыпсаҡ бейеклектә. Әйткәндәй, улар өсөн был да үҙенә был ерҙә йөҙәр, тауҙы ҡаҙа кумук ҡыҫыу, уларҙың алдағы был урында кешеләр булмай. Хазарҙар сәйәси союзының беренсе ҡолағандан һуң, кумука ойошторола, составына булып феодаль кенәзлеге исеме аҫтында "шамхалла", төньяҡтан көньяҡҡа һуҙылған сиктәрен дербенд кабартай ул тиклем түгел. Был кенәзлектәре ерҙәре билдәләү өсөн ҡулланыла эвлия челеби "Кумугистан" һәм "Дағстан-и-Кумук" (Проездная, II, 305). Шамхало таулы ерҙә йәшәгән. 986 йылдан һуң, үлем көтөп шамхало (1578) ул, уны, уны алмаштырыуҙы, административ үҙәктәрен күсереү Темюрхан-Солтан Шура ваҡытында Бут. Шул факт, Дағстан был кенәзлек иң төньяҡта урынлашҡан, һыу килтерҙе һәм рус кумык ҡаршылыҡтар, ҡазан һәм әстерхан ханлыҡтары ҡолағас һуң алыҫ көньяҡҡа сығыу мөмкинлеге булған. Рус һөжүменән ҡаршы хәрәкәт һәм кумык оккупацион, 1586 йыл башланыу менән, башҡа мосолмандар менән бергә кавказ ҡәбиләләре XVI-XVIII йыл. XIX быуатта ғосман декрет ярҙам итә. Һәр ҡарышы уларҙың быуаттың икенсе яртыһына тиклем.

Шамхал ҡумыҡ, конфликтҡа урын булған ҡыҙыҡһыныу Иран, Рәсәй һәм Ғосман империяһы, был территорияла даими һуғыш ваҡытында юғалта, һөҙөмтәлә рус идараһына туҡтатып шамхалов. а. (1725). Биләмәһе хакимиәтенең ер аҫтында бик тар кумык 1765 йыл тәшкил, каспий диңгеҙе яры буйында урынлашҡан. Шәйех Шамил менән көрәш дауам уңышһыҙлыҡтан һуң урыҫ (1859) Кумык 1867 йылда тиклем рәсәй дағстан һәм башҡа халыҡтарҙың батша власы аҫтында була.

1917 йылғы большевистик революциянан халыҡтарының бойондороҡһоҙлоғо өсөн көрәштә әүҙем ҡатнаша кумык йыл төньяҡ кавказда, Кавказ мөһим элементы булып демократик республикаһы, Дағстан Терскийҙы һәм көньяҡ-Көнсығыш һәм Дағстан идеалдарына ҡаршы даирәһен яҡлау консерватив тюрканизированный союзы, ислам хоҡуҡтарын яҡлау. Был ваҡытта рус, 1918 йыл оккупация операцияһы башланды, дағстан автономиялы республикаһы һәм 1921 йылда баҫыуҙарға әйләндерәләр; был телдә рәсми телдәрҙең береһе булып республиканың ете ҡумыҡ. Советы, атап әйткәндә, кумык күрһәтеүгә ҙур баҫым яһап, бойондороҡһоҙлоҡ яҡлылары күп дагестанцы юҡ. Ай-һай, уларҙың мөнәсәбәттәр булыуына ҡарамаҫтан, үҙ мөмкин кумык милли оҡшашлыҡ һаҡланған. Ысынлап та, дағстан милли ойошмалары тарҡалғандан һуң беренсе булып кумык совет режимы булдырылған.

Кумык Советы тарҡалғандан һуң, исеме аҫтында милли ойошмаһы тирәләй йыйылған Тенглик (үҙенсәлектәрен, берҙәмлеге), салав алиев етәкселегендәге яҡлау маҡсаты менән ойошторолған мәҙәни, иҡтисади һәм сәйәси хоҡуҡтары, 1991 йылда локаль конфликттарҙа инеп, аварҙар вооружении ҡаршы, улар баҫым яһап маташты, конфликтты булдырмау һәм автономиялы хөкүмәт тырышлығы арҡаһында ғына ирешә. Һуң, нисек була төрөк хөкүмәте һәм үҙәк хөкүмәт эшмәкәрлеге автономиялы тенглика борсой, ойошманы 1994 йылда исем аҫтында ойоштороу комитеты кумукский халыҡ, интеллигенция һәм тирә-яҡ халҡы йыйылған, әммә уның эшмәкәрлеген хуплай һәм Тенглик Кумука дауам итә. Әлеге ваҡытта был иғлан мәғлүмәт саралары өсөн бюллетендәр сығарыла.

Шаманизмды һуң, күпселек кумук иудаизм һәм христиан дине, мосолманлыҡ ҡабул иткән ваҡытта ханлыҡ Алтын Уның, бөгөн булмаһа, ханафизм, ә халҡының бер өлөшө ҡарай имамия Дербенд һәм Махачкала. 1992 йылда халыҡ иҫәбе буйынса, ауыл хужалығы кумык күсә. Иген улар шөғөлләнә, емешселек һәм виноградсылыҡ, традицион ауыл хужалығы ерҙәре. Сәнәғәт һәм ауыл хужалығы үҫешкән районы тораҡ пункттары кумык дағстан өсөн иң уңайлыһы булып тора.

Кумык теле булыуға ҡарамаҫтан, уларҙың һаны, теле иң таралған телдәр булып һуң, икенсе бөтә дағстан авар; кавказ халыҡтары, телдәр бер-береһен аңлау, үҙ-ара төрөк теле деканат кума риза була. Ғәҙәттә кумукча ҡыпсаҡ төркөмсәһе буйынса белгес тел ғилемен өйрәнеү-уның телендә уғыҙ һәм ҡыпсаҡ ҡуйылған бер ҡайҙа ҡаҙаҡ һәм төрки телдәре араһында ғосман-уның фонетик үҙенсәлектәре; ул шулай уҡ төрөк, әзербайжан теле яҡынлығына ҡарап билдәләнә-уның географик урыны һәм тығыҙ мөнәсәбәт. декан-төрки телдәрендә - был вариант бик мөһим. Ғәрәп алфавиты ҡулланылған кумык элек, 1927 йылда латин, ә 1938 йылдан кириллица. Макаров Та, Ҡумыҡ грамматика 1848 йыл "Кавказ диалект татар грамматикаһы", Ҡумыҡ-Мөхәммәд Әфәнде Османов һүҙлек 1911 йылда балҡар, ҡумыҡ теле һәм алтай телдәренең грамматикаһы 1940 йылдан 1991 йылда мәскәүҙә билдәле николай константинович дмитриев. Был эште бер нисә йыл элек нәшер ителгән кумукский рамстедт j. гюрса теленә инглиз теленән тәржемә менән бергә, эмина наскать (Cumucica and Nogaica, Хельсинки 1991).

Улар әҙәби эштәре асыҡ сағыла ла xviii быуат була. Был быуатта ла башлаған, үҙен таныған һәм хазарҙар тимур кумык империяһының вариҫы, был тарихи IX. һәм Исаак б. Кюндаж әл-Хазери (аҡыл. 279/892), Сөләймән, Дауыт Секуни Б (XII. быуат), Умм-Кәмал (XV. Бындай исем, декан булараҡ (быуаттан), уларҙың тәүге фекерҙәр әҙәбиәтселәр береһе. Хәҙерге әҙәбиәткә нигеҙ һалыусы булараҡ билдәле йирчинский казактар, ҡумыҡтар (аҡыл. 1880). Мөхәммәт Магарайеф Мирза, ХХ. Матбуғат йорто менән ул әҙәбиәтебеҙ үҫешенә булышлыҡ ҡумыҡ, Темюрхан быуат башында нигеҙ һала-Шура (хәҙер Буйнакск). 1913 йылда нәшер мирза мөхәммәт мавараев гәзите "газата Кумук". Нуғай Батырмурзаев (аҡыл. 1919) - әҫәрҙең тәүге, уларға ҡағылған хикәйәләр Кумык хәҙерге торошо. 1917 йылғы большевистик революциянан һуң әҙәби берекмәһе ойошторола һәм уның исемендәге чолпан ул батирмурзаев зейнелабид тау аҫтында. Шулай уҡ Ассоциация исемле журнал сығара (1917 йылдың август) ҡулланыу Кумык-милли әҙәбиәт үҫеше өсөн хасавюртовский диалект. Был ғына Темюрхан-Шура гәзитендә баҫыла башлаған "Мусауат" (1917 йылдың июнь). Темирбулат Байбулатоглу, Шиллер, Шекспир һәм тәржемә, әҙәбиәт кумукский төп фигураларҙың береһе булып тора. Шағирҙарҙың береһе, революцияһынан һуң үҫкән, Мегомедов Абтулла Мухаматоглу "исемен алған Дағстандың халыҡ шағиры" шиғыры өсөн социализм үҙе атҡара. Тағы ла бер шағир-социалист - Улубек Бойнакский. Абдулвахап Сулейманоглу, 1936 йылда нәшер ителгән осор менән уның шиғырҙары 1930 буйынса, шулай уҡ декрет совет осоро шағирҙарының береһе булып тора. Бөгөн гәзитендә баҫылған "Иптәштәре", ҡумыҡ хәҙерге йыйылыусы әҙәбиәтселәр, балаға исем аҫтында баҫылған, шулай уҡ журналдың "Каргыч", ҡатын-ҡыҙ ҡатын-ҡыҙҙары йәмғиәте һәм дағстан шағиры шейита әлишев деканы сығара. Алишева алты китап булған ханымдың шиғырҙар, Кумук төрөк телендә яҙылған.

0 Комментарий