Ey,Dünya,İnSünüzsaları,Hepiniz,Türk,

NEDEN TARİH ÖĞRENİYORUZ?

(WHY STUDY HISTORY?)

Yazan: Peter N. STEARNS*

Çeviren: Erkan DĐNÇ∗∗

Özet Yerine:

 Tarih okumak, tarih öğrenmek ve tarih çalışmak yalnızca profesyonel ya da

amatör tarihçiler veya tarih eğitimcilerinin ilgilendiği, üzerinde düşündüğü bir alan

değildir ve belki de tarihsel zamanın hiçbir döneminde yalnızca belirtilen gruplara

has bir konu olarak görülmemiştir. Çeşitli alanlarda çalışan entelektüeller ve

özellikle de sosyologlar, siyaset bilimciler ve uygulayıcı kimliği ile siyasetçiler ve

öğretim programlarını hazırlama görevini üstlenen eğitim bürokrasisinin çeşitli

zamanlarda hangi tarih konularının, hangi amaçlar doğrultusunda öğretilmesi

gerektiği üzerine düşünceler geliştirdiklerine tanık olunmaktadır. Tarih eğitimcisi

Prof. Peter N. Stearns tarafından yazılan ve Amerikan Tarih Kurumu tarafından

1998 yılında yayımlanan bu makale, tarih çalışmanın ve tarih öğrenmenin neden

önemli ve gerekli olduğunu kapsamlı bir şekilde tartışması yanında, bireye

kazandıracağı beceri ve kapasiteleri de açıklaması bakımından önemlidir.

Đnsanlar bugünde yaşar; gelecek için kaygı duyup, planlar yaparlar.

Fakat tarih, geçmiş hakkında çalışma demektir. Bugünde yaşamanın ve

gelecekte neler olabileceği hakkında tahminlerde bulunmanın getirdiği

baskılar, geçmişle ilgili düşünmenin ne işe yarayacağı sorusunu akla getirir.

Okul programlarındaki tüm arzulanan ve elde hazır bulunan ders, konu ve

bilgilere rağmen, birçok Amerikan eğitim programında olduğu gibi “neden

hala hatırı sayılır oranda bir tarihte ısrar ediliyor?” ve “niçin birçok

öğrenciyi ihtiyaç duyduklarından daha fazla tarih öğrenmeye yöneltiyoruz?”

soruları akla gelmektedir

 Programlarda yer alan her dersin bir gerekçesi olmalıdır. Söz konusu

dersin savunucuları onun neden öğrenilmesi gerektiğini açıklamak

durumundadır. En çok kabul gören dersler – ki tarih dersi kesinlikle onlardan

biridir – insanların ilgisini çeken bilgiler ve düşünce şekilleri içerdiklerinden

dolayı tercih edilirler. Fakat az sayıda kişi bu tür konu ve derslerden

kendiliğinden uzaklaşırken; çoğunluk, “Bunları niçin öğrenmek

zorundayız?”, “Amacımız nedir?” gibi sebeplerden dolayı tarih dersinden

soğumaktadır.

 Tarihçiler, kalp nakli ameliyatları yapmazlar, otoyol tasarımları

geliştirmezler, ya da suçluları tutuklamazlar. Haklı olarak, eğitimin işe yarar

amaçlara hizmet etmesinin beklendiği toplumlarda tarihin işlev ve

fonksiyonlarının belirlenmesi mühendislik veya tıp gibi alanlardakinden çok

daha zordur. Tarih gerçekten çok işe yarayan ve aslında vazgeçilmez olan bir 

disiplindir. Fakat bir tarih çalışmasında ortaya konulanlar, diğer disiplinlere

ait ürünler kadar elle tutulabilir veya somut olmayabilir.

 Geçmişte tarihin ve tarih öğrenmenin gerekçesi olarak sunulan

nedenlerin birçoğu artık kabul edilebilir değildir. Mesela tarihin eğitimdeki

yerini günümüzde de korumasının sebeplerinden biri, eski liderlerin, bazı

tarihsel olguları bilmenin eğitimli bir kişiyi, bir cahilden ayırt etmeye

yaradığına inanmalarıdır. Normanların Đngiltere’yi fetih tarihlerini (1066) ya

da Darwin ile hemen hemen aynı dönemlerde Evrim Teorisini ortaya atan

kişinin (Wallace) adını bilmek üstünlük olarak addediliyordu. Bu bilgilere

sahip olan birinin Hukuk fakültesinde öğrenim görmek için daha iyi bir aday

olduğu veya çalıştığı iş yerindeki yüksek makamı bu kişinin daha çok hak

ettiği düşünülüyordu. Çin’den ABD’ye kadar birçok toplumda tarih bilgisi,

bir görüntüleme aygıtı olarak kullanılmıştır ve bu alışkanlık bir dereceye

kadar hala varlığını sürdürmektedir. Maalesef tarihin bu şekilde kullanılması

düşüncesizce bir ezberi teşvik etmektedir ki bu, disiplinin gerçek ama aynı

zamanda hiç de çekici olmayan bir özelliğidir.

 Tarih, bireyler ve toplum için gerekli olduğu ve güzellikler

barındırdığı için öğrenilmelidir. Çeşitli tarihsel yetenekleri ve tarihsel

gerçekliği anlamanın birçok yolu olduğu gibi, disiplinin gerçek işlevinin ne

olduğunu tartışmanın değişik yolları vardır. Ama tarihin faydasına dair bütün

tanımlamalar iki temel gerçekliğe dayanır.

Tarih Đnsanları ve Toplumları Anlamamıza Yardım Eder

 Tarih, insanların ve toplumların nasıl davrandıkları hakkında bizlere

bilgiler sunan bir depo gibidir. Bir dizi bilim disiplininin teşebbüslerine

rağmen insan ve toplumların neler yaptıklarını, nasıl davrandıklarını

tamamıyla anlamak güçtür. Hâlihazırda sahip olunan verilere tamamıyla

güvenmek, hiç gereği yok iken çabalarımızı boşa çıkarabilir. Tarihin

sağladığı malzemeyi kullanmayan bir millet eğer barış halindeyse savaşı

nasıl değerlendirebilir? Eğer geçmişteki tecrübeler hakkında

bildiklerimizden faydalanmıyorsak dehayı, teknolojik yenilikleri ya da

inançların aile yaşantısı üzerine etkisini nasıl anlayabiliriz? Bazı sosyal

bilimciler, insan davranışları hakkında teori ve kanunlar formüle etme

teşebbüsündedirler. Đnsanların nasıl davrandıklarını teşhis etmek için yapılan

deneyler gibi bazı sınırlı ve yapay durumlar dışında, söz konusu kaynaklar

bile tarihsel bilgi ile ilintilidir. Genel seçimle