TÜRKİYE ORTA ASYA HABER KKUORDİNATÖRÜ

ERMENİLER KIPÇAK TÜRKLERİNDENDİR Murad Adji Tarihte Türk – Ermeni Temasları Sonucunda Ortaya Çıkmış Bir Halk: Ermeni Kıpçakları veya Gregoryan Kıpçaklar Ss, 253-272 Tarihsel Türk - Ermeni Teması Sonucunda Ortaya Çıkan Bir Halk: Armeno-Kıpçakları veya Gregoryen Kıpçakları Haziran 2015 Journal of Turkish Studies 10/8(Bahar):253-272 DOI:10.7827/EnglishStudies.8215 Soyut Giriş ve Çalışmanın Amacı Tarihte Türk-Ermeni temaslarının başlangıcını belirlemek mümkün görünmemektedir. Belki de bu durumun en önemli nedeni, her iki halkın anavatanının belirtilmesinin imkansızlığıdır. Bununla birlikte, tarihi kaynaklar Türk halkları ile Ermenilerin Hun döneminden beri temas halinde olduğunu ve bu temasın modern zamanlara kadar tarih boyunca tekrarlandığını kaydeder. Bu tekrarlayan Türk-Ermeni çatışmaları, tarihte en az iki kez gerçekleşen Kıpçak-Ermeni karşılaşmalarını içerir; önce Transkafkasya ve Doğu Anadolu'da ve daha sonra Kırım'da. Sonuç olarak, 13. ve 17. (belki de 18.) yüzyıllar arasında Kırım, Ukrayna ve Polonya'da yaşayan Türk konuşan bir halk olan Armeno-Kıpçaklar ortaya çıktı ve tarihteki yerlerini aldılar. Ancak, Armeno-Kıpçakların etnik kökeni tartışma konusudur. İddialardan biri, Ermenilerin etnik ve dini olarak, Kıpçakların ise Armeno-Kıpçakların oluşumuna dilsel olarak katkıda bulunduğu, yani dilsel olarak Türkleşmiş Ermeniler olduklarıdır. Başka bir iddia ise Ermenilerin sadece dinsel olarak katkıda bulunurken Kıpçakların etnik ve dilsel olarak katkıda bulundukları ve bu nedenle Ermeni Hristiyanlığına geçen Kıpçaklar olduklarıdır. Bu çalışmanın amacı sosyolinguistik, onomastik ve göksel verileri inceleyerek bu tartışmaya bir cevap bulmaktır. Metodoloji Türk-Ermeni temaslarına ait tarihsel veriler sosyolinguistik, etno-linguistik ve din-dilbilimsel bakış açılarıyla incelenmiştir. Ermeni kültürel alanında Türklerin Hristiyanlığa geçişlerine özel dikkat gösterilmiştir. Kıpçakların Ermenilerle temaslarına ve Ermeni Hristiyanlığına geçişlerine özel önem verilmiştir. Armeno-Kıpçak dil verileri temas dilbilimi bağlamında ve Türk (yani Özbek)-Tacik temasıyla karşılaştırılarak incelenmiştir. Ayrıca antroponimlerin yanı sıra Armeno-Kıpçak ay ve gün adları da Armeno-Kıpçakların etnik kökenlerine dair ipuçları bulma amacıyla incelenmiştir. Ermeni – Armeno-Kıpçak sözlüklerinin sözcüksel içeriği de sosyolinguistik bakış açısıyla ele alınmıştır. Bulgular ve Tartışma Kıpçakların karşılaştıkları hemen hemen her tek tanrılı dine, yani Yunan Ortodoksluğu, Rus Ortodoksluğu, Gürcü Ortodoksluğu, Katoliklik, İslam ve Yahudiliğe olan ilgileri (Gökbel 2000: 265-342; Ahincanov 2009: 268-276), Kırım'da Ermeni Hristiyanlığına geçmiş olma olasılığının kanıtı olarak kabul edilebilir. Kıpçakların Transkafkasya ve Doğu Anadolu'da Ermeni Hristiyanlığına geçmiş olma kayıtları bu olasılığı daha da doğrulamaktadır. Gumry’de Kıpçak adlı bir Ermeni köyünün ve aynı köyde Hpçahavank / Kıpçak-a Vank “Kıpçak Manastırı” adlı bir manastırın varlığı (Grousset 1947: 26-30; Gökbel 2000: 310; Gökbel 2002: 514-15; Aynakulova 2005: 829), Kıpçakların Transkafkasya’da Ermeni Hıristiyanlığına geçtiklerinin kanıtıdır. Bu manastırı inşa edenlerin Kıpçaklar olduğu, binanın kitabesinden de anlaşılmaktadır (Alasania 2013: 131). Aynı şekilde Doğu Anadolu’da Iğdır’da 1918’de boşaltılan Kuchakh adlı bir başka Ermeni köyü (Gökbel 2000: 311; Gökbel 2002: 515; Aynakulova 2005: 829) da aynı yöne işaret eden bir başka kanıttır. Armeno-Kıpçakların dili, 13. yüzyılda derlenen Codex Cumanicus'un diline ve özellikle Karaim diline benzemektedir. Armeno-Kıpçak ve Karaim arasındaki farklılıkların dinsel nedenlere dayandığı görülmektedir. Karaim dilini konuşanlar bir Yahudi mezhebinin mensuplarıdır ve bu nedenle dilleri Yahudi alfabesiyle yazılır ve dinsel terminolojileri İbranice'den kopyalanmıştır. Öte yandan Armeno-Kıpçaklar Ermeni Hristiyanlığına inanmaktadır ve bu nedenle dilleri Ermeni alfabesiyle yazılır ve dillerindeki dinsel terminoloji Ermenice'den kopyalanmıştır (Clauson 1971: 8). Armeno-Kıpçakların etnik kökeni konusunda farklı bir iddia ortaya atmak çok ikna edici değildir, ancak Karaimlerin Türk kökenli olduğu kabul edilir, çünkü iki halk hemen hemen aynı dili konuşmaktadır. Dil karşılaşmaları sonucu oluşan dil karışmasının genel görünümü de Armeno-Kıpçakların etnik kökenine ışık tutabilir. Genellikle kültürel olarak egemen olan grubun dili, baskın grubun dilinden çok sayıda kelime kopyalar.